مراحل صادرات کالا و مدارک لازم برای آن چیست؟
مراحل صادرات کالا، به مجموعه‌ای از امور گفته می‌شود، که جهت صدور یک کالا یا یک محموله از ایران، به نقطه دیگری از دنیا، باید صورت گیرد. برای اطلاع بیشتر و درک تمامی این امور، بهتر است ابتدا در مورد عمل صادرات کالا بیشتر بدانید.
صادرات کالا چیست و چه هدفی دارد؟
صادرات، به‌طور کلی به معنی جابه‌جا کردن کالایی از یک کشور به کشور دیگر است. استفاده از این واژه در حوزه فروش کالا به دیگر کشورها، به‌معنای ارسال محصولات مختلف، از بازار داخلی به مشتری خارجی است. به‌عبارت دیگر، صادرات کالا به زبان بازرگانی، خروج کالا از گمرکات کشور، به‌منظور فروش و مصرف در خارج از ایران است. هدف از صادر کردن کالاهای مختلف، تحقق انگیزه‌های ارزشمندی چون ارزآوری، شناخت و دستیابی به بازارهای جهانی، ترویج اقتصاد، فرهنگ و کسب دانش‌های غیربومی است. صادرات کالا چه توسط شخص انجام پذیرید چه توسط یک مجموعه، نیازمند طی کردن روندهای قانونی تحت حاکمیت دو کشور مبدأ و مقصد است.
انواع صادرات کالا
به‌طور‌کلی عبور کالاها از مرز کشور با دو هدف رسیدن کالا به دست مصرف‌کننده خارجی، یا جهت انتقال و استفاده مقطعی در کشور مقصد انجام می‌گیرد. در این‌صورت در حالت اول، به خارج کردن کالا از کشور، صادرات قطعی و به نوع دوم، صادرات موقت گفته می‌شود. هم‌چنین صادرات موقت می‌تواند به‌معنی عبور کالاها به‌منظور شرکت در جلسات، جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و… باشد. طبق قوانین آیین‌نامه اجرایی گمرکات کشور، نیازی به انجام روندها و طی نمودن مراحل صادرات کالا در نوع موقت وجود ندارد. به‌این ترتیب که شخص یا سازمان صادرکننده، با سپردن مبلغی به‌عنوان «سپرده» به گمرک، بازگشت کالای صادرات موقت به مبدأ را تضمین می‌کند. پس از بازگشت کالای مورد نظر و ورود آن به گمرک مبدأ، صادرکننده می‌تواند وجه سپرده را استرداد نماید.
اما در مورد صادرات قطعی، انجام مراحل صادرات کالا الزامی و گاهی پیچیده است. این روش خود به دو صورت مستقیم (بی‌واسطه) و غیر مستقیم (باواسطه) انجام می‌شود. در روش صادرات مستقیم، صادرکننده کالا همان تولیدکننده است. شخص یا سازمان تولیدکننده باید پیش از اقدام به صادرات، جهت یافتن مشتری و بازار برای کالا، شخصاً اقدام کند. انجام کلیه مراحل گمرکی، ثبت سفارش، اخذ مجوزها، بازرسی، حمل و… نیز بر عهده تولیدکننده است. هم‌چنین روش غیرمستقیم توسط واسطه و شرکت‌های بازرگانی انجام می‌گیرد. این روش مختص اشخاص و سازمان‌هایی است که صادرات مداوم دارند و درصدد صرف زمان و پذیرفتن ریسک کمتری هستند.
مراحل صادرات کالا از ایران
1. اخذ مجوزها:
کارت بازرگانی:
برای اقدام به هرگونه فعالیت بازرگانی خارجی و صادرات، نیاز به اخذ مجوزهای لازم وجود دارد. اولین مجوز از لیست مدارک لازم برای انجام مراحل صادرات کالا در گمرک، دریافت کارت بازرگانی است. این کارت، مجوزی برای دارنده حقیقی یا حقوقی آن جهت صادر یا وارد کردن کالا است. با دریافت کارت بازرگانی، به‌مدت یک سال اجازه وارد یا خارج کردن محصولات از تمامی گمرکات کشور صادر می‌گردد. برای دریافت کارت بازرگانی، از طریق سامانه اتاق بازرگانی استان مربوطه می‌توان اقدام کرد.
موافقت کلی:
مرحله بعدی، دریافت مجوز صدور برای کالاهای مشخصی است که وزارت بازرگانی با صدور آن موافقت کلی نکرده باشد. مجوز صدور محصولاتی که در زمره کالاهای مشروط قرار می‌گیرند، باید طی موافقت وزارتخانه‌های مربوطه انجام گیرد که به آن «موافقت کلی» گفته می‌شود.
گواهی‌های مرسوم:
گروهی از کالاها هستند که نیاز به دریافت گواهی بهداشت و قرنطینه دارند. این کالاها شامل محصولاتی مشخص و دارای حساسیت هستند. لیست این کالاها مشخص بوده و طی یک جستجوی ساده به‌دست می‌آیند.
گواهی استاندارد:
در قدم بعدی، لازم است، مبادرت به اخذ گواهی استاندارد برای کالای مورد نظر نمود. این کالاها دارای یک فهرست هستند؛ که مشمول استاندارد اجباری می‌شوند و طی جستجو در دسترس قرار می‌گیرند. گواهی انرژی اتمی نیز، جزو مجوزهایی است که درصورت صدور کالاهای خاص، باید اقدام به اخذ آن نمود.
شناسنامه فرش:
اگر صادرکننده، قصد صادرات فرش دستباف را داشته باشد، نیاز به اخذ شناسنامه فرش دارد. این مجوز تنها در مورد این کالای خاص صدق می‌کند.
2. تهیه مدارک لازم جهت صادرات کالا
پس از دریافت مجوزهای لازم برای صدور انواع کالا، مدارک دیگری نیز جهت صادرات باید تهیه شوند. این مدارک شامل پیش‌فاکتور (Proforma) و فاکتور (Invoice) می‌شود که مشخصات کالای فروخته شده به خریدار خارجی، به‌صورت دقیق و با جزئیات در آن درج می‌گردد. علاوه بر این دو، می‌توان به پکینگ‌لیست (Packing list) یا صورت عدل‌بندی اشاره نمود. این لیست زمانی لازم است که بار بسته‌بندی شده صادراتی، شامل چند گونه مختلف باشد. در صورت عدم اخذ این لیست، گمرک مجاز به باز نمودن عدل و بازرسی کامل آن است.
به‌عنوان مثال، یک صادرکننده قصد صادرات محموله‌ای شامل قطعات دستگاه پمپ، فنر، سوئیچ برق و مغزی کلید را دارد. طبیعتا در مدارکی مثل فاکتور و پیش‌فاکتور، کلیه این اقلام، با ذکر مدل، جنس و تعداد، قید شده‌اند. اما در پکینگ‌لیست، یکی از این اقلام ذکر نشده است، یا یکی از پارامترها مثل تعداد یا نوع کالا اشتباه ذکر شده است. در این‌صورت گمرک، برای روشن شدن مغایرت و ماهیت محصولات صادراتی، مجاز به باز کردن محموله و بازرسی آن است. در واقع تا زمانی‌که مغایرتی در مندرجات فاکتور و پکینگ لیست وجود داشته باشد، محموله مجاز به صدور نخواهد بود.
3. بازرسی کالا
بازرسی کالا ممکن است در دو نقطه مبدأ یا مقصد انجام شود. بازرسی کالا در مبدأ روش معمول‌تری است که در دو صورت انجام می‌شود:
- در صورتی‌که کالای صادراتی نیاز به بازرسی اجباری داشته باشد.
- در صورتی‌که بسته به نوع کالا، خریدار درخواست بازرسی کالا در مبدأ را داشته باشد.
هم‌چنین بازرسی در مقصد به‌عهده خریدار بوده و درصورت مغایرت با مدارک مربوط به کالا، فروشنده موظف است، مبادرت به پاسخ‌گویی نماید.
4. قرارداد حمل و بیمه کالا
از دیگر مراحل صادرات کالا که بسیار مهم است، موضوع بیمه کالاها و چگونگی حمل و ارسال آن‌ها است. برای ارسال و حمل کالا به مقصد و رساندن آن به دست مشتری خارجی، باید ابتدا براساس نوع، وزن و ابعاد کالا، نحوه حمل مشخص شود. نوع ارسال کالا اعم از دریایی، هوایی، ریلی یا جاده‌ای، نحوه بسته‌بندی را نیز معین می‌کند. در این مرحله، امور مربوط به بیمه کالای صادراتی، که برحسب نوع و ارزش کالا صورت می‌گیرد، باید توسط شرکت‌های بیمه مجاز انجام شود. لازم به ذکر است که براساس توافقات طرفین و شرایط قرارداد، بیمه و حمل کالا گاهی برعهده خریدار بوده و از طریق کشور مقصد انجام می‌شود.
5. اخذ اظهارنامه
پس از انجام مراحل ذکر شده در بالا، شخص یا سازمان صادرکننده، با ارائه کلیه مدارک به گمرک مربوطه، اقدام به اظهار کالا نموده و پس از آن، کالا به مقصد صادر می‌شود. با دریافت کالا توسط خریدار، شرکت حمل مربوطه اظهارنامه محموله را ممهور نموده و به صادرکننده تحویل می‌دهد. این امر به معنای خروج کالای مذکور از گمرک و اتمام مراحل صادرات کالا خواهد بود.
مدارک لازم جهت صادرات کالا
- کارت بازرگانی
- مجوز صدور کالا
- گواهی استاندارد، بهداشت و…
- گواهی بازرسی کالا
- پیش‌فاکتور و فاکتور (Proforma / Invoice)
- پکینگ‌لیست (Packing List)
- گواهی مبدأ
- بارنامه‌های داخلی و خارجی
- اسناد حمل کالا
- بیمه‌نامه
- مدارک بانکی دریافت وجه از خریدار خارجی
سخن آخر
آگاهی و اطلاع از تمامی قوانین و مراحل صادرات کالا، طی کردن این روند را آسان می‌کند. رسیدن به آگاهی کامل جهت انجام بی‌نقص این مراحل، نیازمند کسب تجربه فراوان، پذیرش ریسک‌های کلان و احتمالاً تحمل خسارت‌های هنگفت است. شرکت تاجران برخط صنعت، با در اختیار داشتن دانش و تجربه کافی در زمینه صادرات و واردات کالا، مشتریان را از روبه‌رویی با چالش‌های فراوان صادارات کالا در امان نگه می‌دارد. تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان می‌توانند تحت حمایت و تخصص شرکت تاجران برخط صنعت، فروش و صادرات محصولات خود به خارج از کشور را به راحتی انجام دهند.